هدف پزشکان و مهندسان پزشکی این است که بیماران را با کمترین آسیب بیماریشان را تشخیص دهند و آن را درمان کنند. جراحی های باز از نوع تهاجمی می آمدند که امروزه فقط در موارد خاص از این نوع روش استفاده می شود و این نوع جراحی جای خود را به روش های نوینی داده است که توسط این روش ها با ذحداقل ترین آسیب به بیمار روش درمان انجام پذیرد.
توسط این نوع جراحی های نوین می توان از پس عمل جراحی های سخت و تمام عیار بر آمد؛ که اصطلاحا و به زبان تخصصی به این روش ها minimally invasive می گویند. در این نوع عمل جراحی نیز مثل عمل باز عملیات برش، نمونه برداری، بخیه زدن، برداشتن بافت های اضافی و … انجام می گردد.
یوروتروسکوپی چیست؟
به لوله ای که در بخش انتهایی ادرار وجود دارد به اصطلاح یوروتروسکوپی urethra گفته می شود؛ توسط این روش پزشک دیگر بخشی از بدن را برای وارد کردن ابزار آلات پزشکی برش نمی زند، به جای برش ، از طریق مجرا های طبیعی بدن نظیر مجرای ادرار استفاده می کند.
روند کار در این روش به این صورت می باشد که، ابزار مورد نیاز از طریق مجرای ادرار وارد بدن بیمار می شود و بعد از انجام کار خود مجدد از آن جا خارج می شود.
هدف از یوروتروسکوپی:
عمل در روش یوروتروسکوپی به این صورت است که ابتدای لوله ادرار تا مثانه می باشد؛ و از این روش در یک سری مواقع استفاده می شود که در این مبحث به آن میپردازیم.
از یوروتروسکوپی برای تشخیص یک سری از بیماری ها، برش دادن و خارج کردن ضایعاتی که وجود دارند، تشخیص دادن و رفع انسداد، خارج کردن سنگ ها به کار گرفته می شود.
استفاده و عمل توسط این روش در جنس زن و مرد متفاوت می باشد؛ لوله خروجی مثانه در مردان به وسیله ی غده پروستات احاطه شده است و نیز لوله ی ادرار در این قسمت تنگ تر از سایر نواحی می باشد. لازم است بدانید که عمل یوروتروسکوپی با هدف باز و گشاد کردن لوله ی ادرار در ناحیه ی پروستات رزکتوسکوپی نام دارد.
زمانی که سن آقایان به بالای ۵۰ برسد ، مجرای ادرار به دلیل بزرگ شدن پروستات تنگ می شود و این عامل باعث می شود توانایی دفع ادرار پایین بیاید، به قدری که ممکن است مدت زمان دفع ادرار تا ۲۰ دقیقه طول بکشد.
مراحل انجام عمل یوروتروسکوپی به چه صورت است؟
۱= دیلاتاسیون
برای اینکه ابزار درمان بتواند راحت وارد مجرای ادرار شود، ابتدا باید توسط ابزار بوژی bughie که جسمی پیچی شکل می باشد به همراه ژل نرم کننده و بی حسی موضعی دیواره ها را نرم تر کنند تا ورود غلاف آسان تر شود.
۲- جایگیری غلاف
غلاف sheath لوله ی تو خالی می باشد که بلافاصله بعد از باز و گشاد شدن مجرا در داخل آن قرار می گیرد؛ در واقع غلاف مسئولیت دو کار را دارد که عبارتند از : محل عمل را محکم نگه دارد ، فضایی را برای داخل شدن و عبور ابزار برای انجام عمل یوروتروسکوپی فراهم نماید.
اصولا غلاف ها دارای دو تا کانال آب می باشند که برحسب نوع عمل هر یک از شیر ها می توانند باز باشند. غلاف ها در سایز بندی های مختلفی می باشند، که از ۱۹ تا ۲۶ می باشند که با واحد فرنچ سنجیده می شود. که می توان گفت فرنچ قطر لوله را بر حسب میلیمتر بیان می کند.
۳- ورود لنز و تابش نور
لنز توسط هدایت کننده نور از یونیت تولید کننده به داخل مجرا هدایت می شود. لنز یکی از حساس ترین قطعات یوروتروسکوپی می باشد. توسط منشور هایی که به صورت منظم داخل این لوله قرار گرفته، تصویر بسیار واضحی رو از داخل مجرا به چشم پزشک می رساند.
درجات لنز ها به درجات مختلفی تولید می شود و بر حسب نوع عمل و بسته به نیاز انجام یوروتروسکوپی از آنها استفاده می شود. درجات استاندارد لنز ها به ترتیب: ۰ و ۱۲ و ۳۰ و ۴۵ و ۷۰ و ۱۲۰ می باشد. نوری که از لنز هدایت می شود نور سرد و مایل به سفید می باشد. منبع این نور به دو صورت می باشد ؛ LED و زنونی . نوع زنونی دارای حرارت بیشتر و عمر کمتر می باشد. در عمل یوروتروسکوپی و سیستوسکوپی ار لنز های نوع سخت استفاده می شود که این نوع لنز ها هیچ نوع انعطافی ندارند.
۴- ورود ابزار
در این عمل از یکسری ابزارات استفاده می شود که می توان به دستگیره و کوتر اشاره کرد. برای برش اجزای اضافی و ضایعات از ابزار کوتر استفاده می شود؛ این ابزار در یوروتروسکوپی دارای شکل های مختلفی می باشد. به دلیل اینکه کوتر در داخل فضای لوله ای کار انجام می دهد پس بهتر است از کوتر شکل دایره ای، بیضی، و غلطکی استفاده می شود.
کوتر در داخل غلاف به دو صورت اکتیو و پسیو می تواند باشد؛ در حالت پسیو کوتر در داخل غلاف پنهان می شود و در هنگام استفاده پزشک اهرم را فشار می دهد که با این حرکت کوتر از داخل غلاف بیرون می آید و عمل برش را انجام می دهد. از حالت کوتر پسیو معمولا در عمل کودکان استفاده می کنند.
حالت کوتر اکتیو برعکس حالت کوتر پسیو می باشد به نوعی که کوتراکتیو در هنگام فشار دادن اهرم توسط پزشک، سر کوتر به داخل هدایت می شود.
ابزار دستگیره به صورت مدل های ارگونومیک برای استفاده راحت تر پزشکان طراحی شده است.
بخاطر ایمنی بیمار، سر غلاف ها از جنس سرامیک ساخته شده تا مانع نشت جریان گردد. تمام این اجزا به ترتیب و بر حسب اصول به هم وصل شده و آماده ی انجام عمل می شوند.
عمل یوروتروسکوپی به دو حالت انجام می گردد؛ حالت non continues و continues
در حالت اول آب فقط در یکی از شیر های غلاف جریان می یابد ؛ آب و ضایعات به وجود آمده در حین عمل ، وارد مثانه می گردد و بعد از پر شدن مثانه عمل متوقف می گردد ، در این هنگام مثانه را مجدد تخلیه می کنند و عمل دوباره از سر گرفته می شود.
در حالت دوم هر دو شیر غلاف آماده ی کار می باشد و در هنگام عمل هر نوع مایع و ضایعاتی که به وجود می آید توسط یکی از شیر ها بدون توقف عمل بیرون می ریزد.
عمل یوروتروسکوپی نیاز به تجهیزات خاص و اضافی ندارد و در مطب پزشکان اورولوژیست انجام می شود.
سیستوسکوپی چیست؟
سیستو cysto در اصطلاح پزشکی مربوط به مثانه می باشد؛ عمل سیستوسکوپی یک گام جلوتر از عمل یوروتروسکوپی می باشد.
در عمل سیستوسکوپی تمام مراحلی که در یوروتروسکوپی گفته شده وجود دارد به علاوه اینکه این عمل در مثانه می باشد. مثانه ادرار را جمع آوری می کند و در هنگام پر شدن نیاز به دفع و تخلیه پیدا می کند. به طریقی مثانه با کلیه ها ارتباط دارد ؛ به صورتی که کلیه ها بعد از تصفیه خون ، مواد ناسالم را به مثانه انتقال می دهد، که ظرفیت آن حدودا یک لیتر می باشد.
به یک سری دلایل از جمله دفع دیر هنگام ادرار از مثانه، ممکن است مثانه دچار غده سرطانی شده و یا باعث تشکیل سنگ و التهاب گردد. اینجاست که از عمل سیستوسکوبی برای برداشتن سنگ و تشخیص نوع بافت غیرمعمول استفاده می شود.
ابزار هایی که در عمل سیستوسکوپی از آن ها استفاده می شود؟
تمام ابزار هایی که در یوروتروسکوپی به کار برده می شود در سیستوسکوپی نیز استفاده می شود به علاوه ابزار پل bridge و ابزار عمل بافت شامل گرسپر، قیچی، بیوپسی. همچنین در عمل سیستوسکوپی زاویه ی دید لنز قطعا باید ۳۰ درجه و یا بالاتر باشد.
ابزار پل واسطی بین غلاف و دستگیره می باشد که شامل دو کانل است؛ هر یک از آن ها نیز شامل سوراخی می باشد که برای ورود مستقیم ابزار عمل می باشد. ابزار هایی با سایز ۵ تا ۷ فرنچ قابلیت ورود به سوراخ های پل را دارند. و همچنین به لنز امکان چرخیدن ۳۶۰ درجه ای را می دهد، این قابلیت باعث تسلط بیشتر و بهتر پزشک برای عمل می گردد.
ابزار گرسپر همانند فک می باشد که از این ابزار برای خرد کردن و سپس خارج کردن سنگ های نرمی که در مثانه به وجود آمده است استفاده می شود.
ابزار قیچی بخاطر داشتن سری برنده برای برش های ظریف در دیواره های مثانه به کار برده می شود.
ابزار بیوپسی ظاهری شبیه قاشق دارد با این تفاوت که لبه ی آن برنده است؛ از این ابزار برای بریدن بافت ملتهبو همچنین خارج کردن آن استفاده ی شود. تمام این ابزار ها باید قابلیت انعطاف پذیری داشته باشند تا داخل مثانه به راحتی خم شده و عملکرد خوبی داشته باشد و نیز این انعطاف مانع از شکستگی آنان می شود.
عوارض عمل یوروتروسکوپی و سیستوسکوپی
- توانایی فرد در کنترل ادرار کاهش می یابد
- در مجاری ادرار احساس سوزش می کند
- احساس پری مثانه کرده که باعث تکرر در ادرار می شود