در زمان های قدیم تصورات بسیار مبهم و اشتباهی در رابطه با دستگاه ونتیلاتور رایج بود؛ تصور بسیاری از مردم این بود که فرد با استفاده از دستگاه ونتیلاتور نمی تواند به آسانی به زندگی خود ادامه دهد.
به علت نبود امکانات، آگاهی و آموزش های تخصصی مردم عقیده داشتند که کار با دستگاه ونتیلاتور به شدت سخت و تخصصی بوده و افراد عادی و بدون تخصص قادر به استفاده از آن نیستند و امکان استفاده از دستگاه ونتیلاتور فقط در بیمارستان و مراکز پزشکی امکان پذیر هست.
ولی با افزایش اطلاعات و رواج تولید دستگاه ونتیلاتور ، بیمارانی که قادر نبودند به مدت طولانی در بیمارستان بستری شوند در حالی که مجبور بودند از دستگاه ونتیلاتور ventilator استفاده کنند در نتیجه استفاده از دستگاه ونتیلاتور را در منزل هم رایج کردند که به مرور زمان این امر باعث تغییر تصورات اشتباه، گردید.
کار با دستگاه ونتیلاتور آنچنان دشوار نیست؛ کافیست افراد با تمرین و با دیدن اندکی آموزش به مهارت کار با این دستگاه دست بیابند.
توسط سیستم ماهیچه ای موجود در بدن، عمل تنفس اتفاق میافتد که باعث ایجاد فشار مثبت و منفی می شود. به زبان ساده، توسط ایجاد این فشار ها عمل دم و بازدم اتفاق میافتد که هوا را به داخل و خارج ششها هدایت میکند.
اصلی ترین ماهیچه ای که در انجام تنفس نقش دارد، دیافراگم نام دارد.
انواع دستگاه ونتیلاتور ventilator
دستگاه ونتیلاتور فشار منفی : در هنگام دم، فشار منفی موجب می شود هوا وارد شش ها گردد. این عمل در صورتی اتفاق میافتد که توسط حرکت های دیافراگم و عضلات موجود بین دنده ها در لحظه ی دم، قفسه ی سینه منبسط می شود؛ به این معنا که طول محیطی قفسه سینه به دلیل انقباض دیافراگم افزایش پیدا میکند، که به زبان ساده به آن انقباض عضلات بین دنده ای میگویند؛ که این عمل باعث میشود دنده ها به طرف بالا و بیرون حرکت کند.
دستگاه ونتیلاتور فشار مثبت : در هنگام بازدم، فرد به صورت غیر ارادی هوا و انرژی که در هنگام دم ، در شش ها ذخیره کرده بود را آزاد میکند که در این هنگام به دلیل شل شدن ماهیچه ها و یا عضلات بین دنده ای ، حجم سینه کاهش می یابد باعث به وجود آمدن فشار مثبت در شش ها میشود که این فشار هوا را به بیرون از سیستم تنفسی هدایت میکند.
انواع ونتیلاتور های فشار مثبت :
- ونتیلاتور فشار ثابت : در این نوع ونتیلاتور، تا زمانی که بتوان فشار راه هوایی را به حد اریب تنظیم کرد، حجم جاری را به پایان می رسانند؛ شما می توانید با تنظیم کردن اصولی مقادیر روی دستگاه، میزان حجم بیشتری را به بدن بیمار برسانید.
- ونتیلاتور حجم ثابت : یکی دیگر از انواع ونتیلاتور های فشار مثبت، ونتیلاتور حجم ثابت نام دارد؛ در این نوع ونتیلاتور، مرحله دم یا جریان گاز تا زمانی که حجم لازم به ریه بیمار برسد، ادامه دارد؛ یکی از ویژگی های مثبت این نوع ونتیلاتور این است که می تواند به طور دقیق حجم مورد نظر را به داخل ریه ها برساند. لازم به ذکر است ونتیلاتور های حجم ثابت، قادر هستند به خوبی پروسه کنترل تهویه و اکسیژناسیون را انجام دهند؛ همین ویژگی های کاربردی و مثبت باعث شده تا ونتیلاتور در کنترل وضعیت حاد بیماران نقشی اساسی داشته باشد. می توان این طور نتیجه گرفت که ونتیلاتور حجم ثابت ، طرفداران بیشتری دارد. البته نمی توان از معایب این نوع ونتیلاتور نیز چشم پوشی کرد؛ یکی از مسائل چالشی این نوع ونتیلاتور این است که ممکن است فشار راه های هوایی را تا میزان بسیار زیادی بالا ببرد و باعث شود بیمار دچار خطر باروتروما شود. البته نیازی نیست نگران باشید، شما می توانید با یک تنظیم اصولی ، از بروز هرگونه مشکل و خطری جلوگیری کنید.
- ونتیلاتور زمان ثابت : همان گونه که از اسم این نوع ونتیلاتور پیداست، شما میبایست زمان را به نحوی کنترل و تنظیم کنید که حجم جاری در همان زمان وارد ریه بیمار شود. از ونتیلاتور زمان ثابت در تهویه ریه کودکان و نوزاد استفاده می شود.
- ونتیلاتور فرکانس بالا : ونتیلاتور فرکانس بالا از نوع ونتیلاتور های نوین هستند؛ این نوع ونتیلاتور قادر است حجم جاری کوچک را با فرکانس بسیار بالا به ریه بیمار برساند.
ونتیلاتور ventilator : دستگاه تنفس مصنوعی می باشد که کار تنفس را برای بیمارانی که مشکل تنفسی دارند انجام می دهد؛ بدین صورت که موجب می شود هوا به داخل و خارج ریه ها در رفت و آمد باشد.
دلیل استفاده از دستگاه ونتیلاتور ventilator – تهویه مکانیکی یا مصنوعی چیست؟
یه عده از مردم فکر می کنند فقط بیمارانی که مشکل تنفسی دارند باید از دستگاه کمک تنفسی ونتیلاتور ventilator استفاده کنند؛ ولی این تصور اشتباه است؛ همچنین از دستگاه ونتیلاتور برای زنده نگه داشتن بیمار استفاده می شود تا زمانی که مشکل و بیماری زمینه ای بیمار درمان گردد.
از دستگاه ونتیلاتور برای احیای تنفس برای بیمارانی که تنفس ارادی خود را برای دریافت اکسیژن و دفع کربن دی اکسید از دست دادند و به عبارتی دچار ایست تنفسی شده اند استفاده می شود.
دستگاه ونتیلاتور ventilator برای درمان مشکلات تنفسی و ریوی نمی باشد بلکه هدف استفاده از این دستگاه این است که با ایجاد تهویه مکانیکی، به ریه های بیمار کمک میکند تا عمل تنفس را به خوبی انجام دهد.
مدت زمان استفاده از دستگاه ونتیلاتور ventilator
مدت زمان استفاده بیمار از این دستگاه بستگی به نوع و شدت بیماری دارد که ممکن است استفاده دائمی و یا موقتی باشد.
طریقه بکار گیری دستگاه ونتیلاتور
طریقه استفاده از دستگاه ونتیلاتور ventilator بستگی به مدت زمان به کار گیری این دستگاه مکانیکی دارد؛ به گونه ای که اگر زمان استفاده از این دستگاه طولانی باشد در قسمت جلوی گردن بیمار سوراخی ایجاد میکنند و لوله ای که به دستگاه متصل است را داخل آن سوراخ و درون نای قرار می دهند؛ در غیر این صورت لوله ی دستگاه را از طریق بینی یا دهان بیمار در نای قرار می دهند؛ که در نتیجه این لوله ارتباطی بین بیمار و دستگاه ونتیلاتور می باشد و این دستگاه عمل تنفس، همان دم و بازدم را برای بیمار انجام می دهد.
اصطلاحاتی که نیاز هست در نحوه استفاده از دستگاه ونتیلاتور بدانید
- Rate of breaths نرخ تنفس : بیانگر تعداد دفعات تنفس فرد در هر دقیقه است؛ که به طور عادی این تعداد در بزرگسالان ۱۲ الی ۱۶ تنفس در دقیقه می باشد و در نوزادان نسبت به بزرگسالان تعداد دفعات تنفس بیشتر می باشد.
- Volume of breaths حجم تنفس : نام دیگر حجم تنفس ، حجم جاری می باشد؛ که آن را با میلی لیتر ml اندازه گیری می کنند. حجم تنفس در واقع مقدار هوایی که هنگام دم وارد شش ها می شود. مقدار این حجم تقریبا ۵۰۰ میلی لیتر برای بزرگسالان در حالت عادی می باشد.
- Flow Rate نرخ جریان : سرعت وارد شدن هوا یا اکسیژن به ریه فرد را نرخ جریان می نامند.
- IC ظرفیت دمی : در حالت عادی بعد از فرایند بازدم میزان هوایی که با دم عمیق وارد ریه ها میشود را ظرفیت دمی گویند.
- IRV حجم ذخیره دمی : در انتهای فرایند دم عادی ، بیشترین هوایی که به ریه فرستاده میشود را حجم ذخیره دمی گویند.
- ERV حجم ذخیره بازدمی : بعد از اتمام انجام فرایند بازدم عادی به بیشترین حجم هوایی که از ریه ها خارج میشود را حجم ذخیره بازدمی گویند.
- FRC ظرفیت باقی مانده عملی : بعد از اتمام فرایند بازدم ، حجمی از هوا به طور ناخواسته درون ریه ها باقی می مانند که به این رویداد ظرفیت باقی مانده عملی می گویند.
- RV حجم باقی مانده : وقتی فردی برای بازدم، حداکثر تلاشش را می کند درون ریه حجمی از هوا باقی می ماند که به آن حجم باقی مانده یا RV می گویند.
- VC ظرفیت حیاتی : به بیشترین هوایی که بیمار بتواند بعد از فرایند دم عمیق از داخل ریه ها خارج کند را ظرفیت حیاتی گویند.
- FEV حجم بازدم قدرتی : میزان هوایی که بتواند با شدت زیاد در عرض یک ثانیه در هنگام بازدم از ریه خارج شود را FEV گویند.
- FIO2 : میزان اکسیژنی که دستگاه ونتیلاتور در هر بار دم به بیمار می دهد.
- PIPفشار اوج دمی : مخفف Peak Inspiratory Pressure می باشد که بیانگر میزان فشاری است که در لحظه ی دم به ریه های فرد وارد می شود؛ این فشار با واحد فشار cmH2O اندازه گیری می شود که کاربر قادر به تنظیم مقدار آن می باشد.
- Trigger تریگر : با تنظیم این مورد میزان تنفس بیمار مشخص می شود و بدین طرق دستگاه تهویه مکانیکی تشخیص می دهد که فرایند دم را شروع کند.
- Peak Flow ماکسیمم جریان : بیشترین مقدار جریان گاز یا اکسیژن را نشان می دهد؛ که با هر بار تنفس مصنوعی به بیمار داده می شود.
- Limit محدودیت : محدودیت برای ایجاد مقادیر مجاز برای حجم و فشار گاز یا اکسیژن و همچنین برای زمان فرایند تنفس به دستگاه ونتیلاتور داده می شود تا در زمان لزوم هشدار دستگاه تنفس مصنوعی به نحو صحیح عمل نماید .
- مقاومت راه هوایی و قدرت انطباق ریه ها : مقاومت راه هوایی به میزان مقاومتی گفته می شود که هوا به هنگام عبور در لحظه دم و بازدم از راه های هوایی با آن مواجه می شود.
تنظیمات دستگاه ونتیلاتور
- FIO2 : مقدار اکسیژنی که در هر بار دم یا به عبارتی میزان اکسیژنی که قرار است هر بار از طریق دستگاه ونتیلاتور داخل ریه های بیمار وارد گردد.
- Rate : به معنای نرخ می باشد که تعداد دفعات تنفسی که در هر دقیقه برای بیمار در دستگاه ونتیلاتور تنظیم شده است.
- Tidal volume : به معنای حجم جاری می باشد که بیانگر مقدار حجمی از هوا یا اکسیژن در هر بار تنفس بیمار می باشد.
- Peak inspiratory pressure : بیانگر فشار اوج دم می باشد؛ به عبارتی دیگر، میزان فشاری که در لحظه ی دم به ریه بیمار وارد می شود که این فشار در دستگاه ونتیلاتور قابل تنظیم می باشد. برای اندازه گیری این فشار از واحد فشار cmH2O استفاده می شود.
- Sensitivity : به معنای حساسیت می باشد؛ به گونه ای که دستگاه ونتیلاتور دارای حساسیتی است که تشخیص می دهد آیا بیمار راحت نفس می کشد ( تنفس آگاهانه ) و یا به دلیل وجود هرگونه مشکلی، در تلاش برای تنفس کردن هست، اگر این تلاش به تنفس توسط دستگاه ونتیلاتور تشخیص داده شود دستگاه با تنفس مصنوعی برای بیمار شروع به کمک می کند.
- Peak flow : به معنای ماکزیموم جریان می باشد، نشانگر میزانی از جریان هوا یا اکسیژنی که در هر بار تنفس مصنوعی به بیمار داده می شود.
- Inspiratory and expiratory times : تنظیم زمان دم و بازدم می باشد؛ به عبارت دیگر، بازه زمانی که برای روند کامل تنفس نیاز است. معمولا مدت زمان بازدم ۲ الی ۳ برابر مدت زمان دم می باشد.
- Cycling : به معنی چرخه تنفس می باشد؛ تنفس مصنوعی که از طریق ونتیلاتور به بیمار اعمال می شود ممکن است به سه صورت چرخه زمان یا چرخه حجم یا چرخه جریان باشد، و با توجه به نوع عملکرد، دستگاه ونتیلاتور عمل دم مصنوعی را متوقف میکند و به بیمار اجازه می دهد عمل بازدم را انجام دهد.
- Limit : تنظیم محدودیت در دستگاه ونتیلاتور برای حجم و فشار و مدت زمان تنفس می باشد.
حالات مختلف تنفسی دستگاه ونتیلاتور ventilator که برای نحوه و زمان تنفس مصنوعی دارد
- Assist/Control : (A/C) در این حالت میزان فشار و حجم تنفسی کنترل می شود؛ و فرق نمی کند که تنفس توسط بیمار شروع شده و یا توسط دستگاه ونتیلاتور ، در هر صورت دستگاه مقدار تنفس برابری را بر حسب تنظیمات نرخ تنفس ارائه بیمار می دهد.
- Continuous positive airway pressure ventilation : که به صورت مخفف CPAP گفته می شود، در این حالت دستگاه وظیفه ی کنترل درصد اکسیژنی که تحویل بیمار داده است می باشد و همچنین تنظیم میزان حجم و فشاری از هوا یا اکسیژن که تکمیل کننده ی تنفس بیمار است را انجام می دهد؛ و تمام مراحل انجام تنفس به عهده ی خود بیمار است و توسط خود شخص بیمار انجام میپذیرد.
در این حالت حجم جاری تنفس و تعداد تنفس آگاهانه توسط بیمار مشخص و انجام می شود و دستگاه فقط در صورت نیاز فشار مثبت را در هنگام دم توسط بیمار ، به وجود می آورد تا روند تنفس را برای بیمار راحت تر کند.
- Synchronized intermittent mandatory ventilation : به طور مخفف SIMV گفته می شود؛ در این حالت دستگاه ونتیلاتور ventilator باعث هماهنگی بین تنفس مصنوعی و تنفس آگاهانه بیمار می شود.
- Pressure control ventilation : به این نوع حالت PC یا PCV نیز گفته می شود؛ این حالت نوعی از تنفس مصنوعی است که همچنین در مدهای A/C و SIMV قابل استفاده است و هدف این حالت تنظیم فشار در هنگام دم می باشد. برحسب نیاز هایی که بیمار دارد و همچنین مشخصات مربوط به ریه بیمار مانند مقاومت راه های هوایی و قدرت انطباق ریه ، نرخ جریان تنفس تغییر می یابد. در حالت PC مدت زمان دم تنظیم میگردد.
- Pressure support ventilation : حالتی که به صورت مخفف به آن PS یا PSV گفته میشود؛ در این حالت تنفس به صورت آگاهانه می باشد و در مدهای CPAP و یا SIMV قابل استفاده کردن است؛ هدف این حالت در دستگاه ونتیلاتور تنظیم فشار دم می باشد، این حالت شبیه به حالت PC می باشد ولی در حالت PS عمل دم، لحظه ای که ریه ها از هوا پر می شود متوقف میشود. بر حسب میزانی که برای دستگاه ونتیلاتور مشخص شده جریان تحویلی کاهش پیدا می کند. در این حالت نرخ تنفس، زمان دم، حجم جاری و نرخ جریان را بیمار تعیین می کند.
- Positive end expiratory pressure : به طور مخفف به این حالت PEEP گفته میشود؛ در هنگام بازدم ریه ها بسته می شوند ولی این حالت با اعمال فشار مثبت در انتهای بازدم مانع از بسته شدن کامل ریه ها می گردد.
