یکی از عضوهای خیلی مهم بدن قلب می باشد؛ قلب در قفسه سینه بین دو ریه و بالای دیافراگم قرار گرفته است. بر حسب سن و وزن بدن، اندازه و وزن قلب نیز متفاوت می باشد. به صورت متوسط وزن قلب حدودا ۳۰۰ گرم می باشد.
پمپاژ قلب به وسیله ی انقباض و شل شدن منظم دیواره عضلانی صورت می گیرد. در هنگام انقباض عضله که به زبان علمی به آن سیستول گفته می شود؛ و همچنین با خروج خون ، حفره های موجود در قلب کوچک تر می شوند و در هنگام شل شدن عضله و یا به عبارتی در هنگام دیاستول، حفره های قلب پر از خون می شود، این روند به کرات تکرار میشود.
نکته مهم : تجمع حدود ۵۰ الی ۳۰۰ میلی لیتر مایع در پریکارد، می تواند منجر به بروز یک اختلال حاد در کار بطن ها شود.
خواص الکتروفیزیولوژیک سلول های قلبی
- به صورت خودکار عمل می کند
- تحریک پذیر می باشد
- دارای قابلیت هدایت
- دارای قابلیت انقباض
لید و یا طرح چیست؟
جهت جریان های الکتریکی که به واسطه قلب تولید می شوند را الکترود هایی که بر روی پوست بدن قرار دارند، تعیین می کنند؛ پس از آن با توجه به نحوه ی قرار گیری لید ها و چگونگی انتشار این جریان ها در بخش های مختلف قلب ،دستگاه نوار قلب به شکل یک طرح گرافیکی مشخص ، فعالیت الکتریکی را در یک زاویه و نمای خاص به ما نشان می دهد؛ که به آن ها لید یا طرح نوار قلب گفته می شود.
یک لید نشانگر حاصل اختلاف بار الکتریکی بین یک قطب مثبت و یک قطب منفی در داخل قلب می باشد.
سیستم دوازده لید های ثبت فعالیت الکتریکی قلب
- لید های اندام ها
فعالیت الکتریکی قلب
۲. لید های استاندارد
- لید های یک قطبی تقویت شده
aVR ولتاژ تقویت شده ی بازوی راست : بازوی راست نسبت به بازو و پای چپ الکترود مثبت می باشد؛ کار این لید ثبت کردن فعالیت الکتریکی قلب از سمت بازوی راست می باشد.
aVL ولتاژ تقویت شده ی بازوی چپ : بازوی چپ نسبت به بازوی راست و پای چپ الکترود مثبت می باشد؛ کار این لید بررسی فعالیت الکتریکی قلب از سمت بازوی چپ می باشد.
- لید های تقویت شده اندام ها
- لید های سینه ای یا پره کوردیال
این نوع لید از ۶ بخش تشکیل شده که عبارتند از:
- V1 چهارمین فضای بین دنده ای، دقیقا در کناره راست جناغ
- V2 چهارمین فضای بین دنده ای، دقیقا در کناره چپ جناغ
- V3 دقیقا مابین V2 و V4
- V4 پنجمین فضای بین دنده ای، روی خط میان تر قوه ای چپ
- V5 پنجمین فضای بین دنده ای، روی خط زیر بغلی قدامی چپ
- V6 پنجمین فضای بین دنده ای، روی خط زیر بغلی میانی چپ
- لید مری E
شکل های مختلفی از این لید را میتوان بر اساس فاصله بین نوک بینی تا الکترود داخل مری به دست آورد که عبارتند از:
- لید های E 15-E 25 که این نوع به ناحیه دهلیز ها مربوط می باشد
- لید های E25-E35 این نوع لید هم به ناحیه الصاق دهلیز به بطن مربوط می شود
- لید های E40-E50 این نوع لید هم به سطح خلفی بطن چپ مربوط می باشد .
- لید لویس
برای تشخیص بهتر تغییرات موج P و نیز آریتمی های دهلیزی در دومین فضای بین دنده ای راست جناغ از این لید استفاده می شود.
موج p چیست؟
موج p نشانگر دپولاریزاسیون دهلیزی و همچنین انتقال ایمپالس الکتریکی از بین دهلیز ها می باشد.
موج p نرمال دارای چه مشخصاتی می باشد؟
- قبل از کمپلکس ORS
- دارای ارتفاع حداکثر ۲-۳ میلی متری
- مدت زمان طبیعی آن ۰۶/۰- ۱۲/۰ ثانیه می باشد
- عموما گرد و عمودی می باشد
- در لید های ۱ و ۲ و aVF و V2-V6 مثبت است
- در لید aVR منفی است
- در لید V1 بی فازیک
- در لید های ۳ –AVL اغلب مثبت و گاهی منفی است
تغییرات غیر طبیعی که در موج p به وجود می آید:
- به وجود آمدن امواج P پهن و دندانه دار در لید ۲ هیپرتروفی دهلیز چپ
- به وجود آمدن امواج P بلند و نوک تیز در لید ۲ در هیپر تروفی دهلیز راست
- از بین رفتن موج P در هیپر کالمی شدید ، ریتم جانکشنال ، فیبریلاسیون دهلیزی ، PVC
- وجود موج P منفی درلیدهای ۱ ، ۲ ، aVF ، v6- v2بیانگر هدایت معکوس از AVN می باشد
- وجود P منفی می تواند بیانگر دکستروکاردی (حقیقی یا کاذب) ، ریتم سینوس کرونر باشد
- وجود امواج P مختلف ( بیش از سه نوع P و PR متفاوت) در یک لید نشان دهنده WAP می باشد .
- لید سینه ای تغییر یافته MCL1
در بخش های مراقبت های ویژه برای مانیتورینگ مداوم بیماران از این نوع لید استفاده می شود؛ که طرحی شبیه V1 سینه ای ایجاد می کند و جهت کمپلکس ها در آن منفی می باشد.
از مزایا های این نوع لید می توان به : معاینه راحت و سمع قلب، استفاده راحت از الکتروشوک، مانع از به موجود آمدن پارازیت اشاره کرد.
نکاتی که در ثبت فعالیت الکتریکی قلب مهم هستند:
- بیمار باید تا نیم ساعت قبل سیگار نکشیده باشد
- حداقل ۱۵ دقیقه بعد از فعالیت های عضلانی استراحت کرده باشد
- بیمار نباید در مجاورت دستگاه های الکترونیکی باشد
- هیچ گونه مواد چرب و پماد مانند، نباید روی پوست باشد
- شیو موهای موجود در محلی که قرار است الکترود نصب شود
- تحریک مویرگ های سطحی پوست
- بر روی بافت های جوشگاه نبایدالکترود قرار گیرد
- از ژن مناسب استفاده شود
- ارتفاع امواج ۱۰ میلی متر و سرعت حرکت نوار باید ۲۵ میلی متر در ثانیه باشد
مشکلات رایجی که در ثبت فعالیت الکتریکی قلب ممکن است با آن ها مواجه شوید
- آرتیفکت : این مورد به دلیل لرز و تشنج، اظطراب زیاد، چرب و کثیف بودن سطح پوست بیمار، خراب بودن لید و اتصالات، تداخل الکتریکی وسایل های برقی به وجود می آید؛ و همچنین مواقعی که رطوبت اتاق بیمار کم باشد الکتریسیته به عمل می آید که این مورد هم باعث به وجود آمدن مشکل آرتیفکت می شود.
- ضربان های کاذب سریع و بلند : زمانی این مشکل به وجود می آید که محل الکترود ها مناسب نباشد ، و همچنین در زمان رخ دادن هیپرکالمی.
- ضعیف و کم دامنه شدن امواج : مواقعی که از الکترود های نامناسب و خراب استفاده شود؛ و نیز به کار گیری لید های نامناسب در مانیتورینگ.
- خط پایه سرگردان همراه با حرکات شدید: زمانی که بیمار بیش از حد تحرک داشته باشد، و همچنین مواقعی که قفسه سینه بیمار در هنگام دم و بازدم حرکت زیادی داشته باشد و نیز زمانی که الکترود ها را بر روی استخوان ها نصب شده باشد.
- ایجاد دندانه های زیاد در خط پایه : زمانی که تداخل الکتریکی به وجود بیاید و هنگامی که اتصال به زمین نامناسب باشد، و مورد سوم خابی الکترود ها.
- خط به صورت صاف باشد و موجی در روی نوار نباشد : ممکن است این مشکل ناشی از نامناسب بودن محل الکترود ها باشد، و یا اینکه الکترود ها از محل نصبی جدا شده باشد و همچنین مواقعی که ممکن است ژل زیر الکترود خشک شده باشد ، و یا احتمالا کابل ها آسیب دیده باشند.
موج Q چیست ؟
اولین موج منفی در کمپلکس موج Q می باشد؛ که ناشی از دپولاریزاسیون سپتوم بین بطنی می باشد.به طور طبیعی عمق این موج کمتر از ۲۵ /۰ درصد از موج R و مدت زمان آن کمتر از ۰۳/۰ ثانیه می باشد. و این موج در لید های ۱، ۲ ، Avf دیده می شود.
موج R چیست ؟
میتوان این موج را به عنوان اولین موج مثبت در کمپلکس QRS ناشی از دپولاریزاسیون بطنی شمرد. ولتاژ R در لید های ۱-۳ به طور نرمال بین ۵ تا ۱۰ میلی متر می باشد.
موج R در ECG نرمال در لید V1 ، از موج S کوچکتر می باشد؛ و از V1 بطرف V6 از طول S کاسته و به طول R افزوده می شود.
تغییرات غیر طبیعی که در موج p به وجود می آید:
- در لیدهای ۱-۳ از نوع Low voltage ولتاژ R کمتر از۵ میلی متر می باشد
- در لیدهای ۱-۳ از نوع high voltage ولتاژ R بیش از ۱۰ میلی متر می باشد
- موج R بیش از ۱۳ میلی متر در لید ۱ نشانه ای از هیپرتانسیون است
- موج R دوشاخه نشانه ای از بلوک شاخه ای می باشد
- وجود موج R بلند در لید V1 نشانگر هیپرتروفی بطن راست ، بلوک شاخه راست ، دکستروکاردی، Mi خلفی و WPW نوع A و همچنین عدم رشد موج R از V1 به طرف V6 نشانه ایسکمی شدید قلبی می باشد.
موج S چیست ؟
در کمپلکس QRS موج S دومین موج منفی می باشد؛ که در لید V1 بزرگتر از موج R می باشد و به طرف V6 کوچک می شود. در بلوک شاخه ای راست این موج در لیدهای لترال پهن می شود.
موج U چیست ؟
ناشی از رپولاریزاسیون رشته های پورکنژ می باشد. هر از گاهی بصورت یک موج مثبت بدنبال موج T در لیدهای V2 الی V4 دیده میشود. و در هر لید، هم جهت با موج T همان لید می باشد. ارتفاع موج U کمتر از ۲۵% از موج T همان لید است.
بزرگ شدن موج U در هیپوکالمی ، هیپرکلسمی ،مسمومیت با دیژیتال از ویژگی های این موج می باشد.
موج T چیست ؟
این موج از رپولاریزاسیون بطن ها به وجود می آید، ارتفاع آن بین ۵/۰ تا ۱۵ میلی متر در حال متغیر است.
در لیدهای ۱،۲،۳، V3 الی V6 مثبت و در لید AVR منفی می باشد ولی در بقیه لیدها متغیر است.
موج T بلند و نوک تیز در هیپر کالمی و MI می باشد؛ موج T منفی در لیدهای ۱،۲، V3 تاV6 ایسکمی می باشد.
نمونه ای از تغییرات اپسکمیک:
کمپلکس QRS چیست؟
نشان دهنده تحریک الکتریکی بطن ها و دپولاریزاسیون می باشد؛ ارتفاع آن بسته به لید ۵ الی ۳۰ میلی متر می باشد، و مدت زمان آن ۰۶/۰ تا ۱/۰ ثانیه می باشد.
جهت QRS در لید های ۱ ، ۲ ، aVL – AVF – ، V6-V4 مثبت می باشد و نیز در لید های aVR ،v1-v3 منفی می باشد.
تغییرات غیر طبیعی که در کمپلکس QRS به وجود می آید:
- وجود موج Q پهن وعمیق میتواند نشان دهنده MI باشد
- اندازه موج Q در این حالت حداقل ۲۵% موج R و مدت آن نیز حداقل ۰۴/۰ ثانیه است می باشد
- QRS پهن ( بیش از ۱۲/۰ ثانیه ): در بلوک شاخه ای ، هیپر کالمی ، PVC ،WPW ، فعالیت ضربان ساز مصنوعی
فاصله ی PR چیست؟
به فاصله ی بین شروع موج P تا شروع کمپلکس QRS و نیز مدت زمان لازم برای دپولاریزاسیون دهلیزی و متوقف شدن ایمپالس در AVN و انتقال به پورکنژ را PR گویند.
مقدار طبیعی PR ، ۱۲/۰- ۲۰ /۰ ثانیه می باشد.
تغییرات غیر طبیعی که ممکن است در PR رخ دهد :
- کوتاه بودن فاصله PR : منشاء ایمپالس از SAN نباشد ، در راههای هدایت فرعی مثل WPW
- طولانی بودن فاصله PR : در بلوک AV تاخیری در هدایت از دهلیز به بطن به وجود می آید، هیپوکالمی، مسمومیت با دیگوکسین، تب روماتیسمال، مصرف بتا بلوکر
فاصله QT چیست؟
این فاصله شامل تمام مدت زمان دپو و رپولاریزاسیون می باشد. و بسته به سن ، جنس ، و سرعت ضربان قلب متغیر می باشد. مدت زمان آن ۳۶/ ۰ تا ۴۴/. ثانیه است و نباید از نصف فاصله بین دو R متوالی بیشتر باشد.
QT طولانی : مسمومیت دارویی با کینیدین ، پروکایین آمید، فنوتیازینها ، همچنین در اختلالات مادرزادی سندروم QT طولانی و هیپوکلسمی؛ QT طولانی بسیار خطرناک می باشد.
کاهش زمان QT : مسمومیت بادیگوکسین، هیپرکلسمی، هیپرترمی ، تحریک واگ
قطعه ST چیست ؟
قطعه ST به عنوان نمادی از رپولاریزاسیون بطنی می باشد که منطبق بر خط ایزوالکتریک است. به طوری که در لیدهای پره کوردیال ۵/۰ الی ۱ میلی متر تغییر نادیده گرفته می شود.
این قطعه در ایسکمی میوکارد، مسمومیت با دیژیتال ، هیپرتروفی بطنی، MI خلفی نزول پیدا کرده؛ و در آسیب میوکارد، اسپاسم عروق کرونر ، پریکاردیت صعود یافته است.
محور الکتریکی قلب چیست ؟
جهت حرکت ایمپالسهای الکتریکی درون قلب را محور الکتریکی قلب نشان می دهد. میتوان با بررسی امواج ثبت شده شش گانه جهت محور را تعیین کرد. برای تعیین محور قلب، دو لید عمود بر هم در نظر گرفته می شود.
محدوده طبیعی محور قلب منفی ۳۰ تا و مثبت ۱۱۰ درجه می باشد. ارزیابی محور قلب در تشخیص پاره ای از بیماری ها حالت کمک کننده دارد و اطمینان نسبت به تشخیص را بالا می برد.
علت تغییر محور قلب چیست ؟
انحراف محور به راست
هیپرتروفی بطن راست – بلوک شاخه راست – دکستروکاردیا – همی بلوک خلفی چپ – انفارکتوس لترال
انحراف محور به چپ
هیپرتروفی بطن چپ – بلوک شاخه چپ – انحراف مکانیکی قلب ناشی از حاملگی، آسیت و تومورهای شکمی – همی بلوک قدامی چپ – آمفیزم – انفارکتوس تحتانی
تعداد ضربان قلب را چگونه تعیین میکنند ؟
برای دریافت مشاوره رایگان جهت خرید دستگاه اکسیژن ساز با کارشناسان مجموعه ارک طب در ارتباط باشید .